Muhammed Ferid

Türk asıllı Mısırlı siyaset adamı ve Mısır milliyetçisi siyasi bir parti olan el-Hizbü’l-Vatani’nin, kurucusu Mustafa Kamil Paşa’dan sonraki genel başkanıdır. “Mısır Mısırlılarındır” sloganının sahibi olan bu parti 1882’den itibaren Mısır’ı işgal altında tutan İngilizlere karşı yürüttüğü mücadele kadar Osmanlı Hilafeti’ne bağlılığı ile de tanınmaktadır. Muhammed Ferid’in hatıraları el-Hizbü’l-Vatani içerisinde Osmanlı ile ilişkiler bağlamında ortaya çıkan yönelişler konusunda önemli ipuçları sunar. İttihad-ı İslam taraftarı fikirleri nedeniyle özellikle Enver Paşa’ya yakın durmuş, Teşkilat-ı Mahsusa kanalıyla Avrupa’daki siyasi faaliyetlerin eleman ve finansman desteği onun üzerinden karşılanmıştır. Ancak şu hususu vurgulamak gerekir ki Muhammed Ferid’in zihninde bağımsızlık fikrinin berraklaşmasında Said Halim Paşa’nın kendilerine yönelik tutumu ile özellikle Birinci Dünya Savaşının sonlarına doğru İttihatçılar arasında Türkçülük akımının güçlenmesi ve kendisinin ittihad-ı İslam siyasetinden vazgeçildiğini fark etmesinin de rolü bulunmaktadır. Vefat ettiği 1919 senesinde Mısır’da ortaya çıkan ayaklanmaya önderlik edenlerin, Mısır’ın savaşta Osmanlı’ya karşı İngilizlerin yanında yer aldığını ileri sürerek İngilizlerden bağımsızlık talep etmelerinden rahatsızlık duyması, onun Osmanlı’ya bağlılığının devam ettiğini göstermesi bakımından anlamlıdır.