Beşerî Bilimler

İslâm’ın Klasik Çağında ve Hıristiyan Batı’da

Ça­lış­ma­la­rın­da, Or­ta­çağ Av­ru­pa­sı’nın iki ana dü­şün­ce ha­re­ke­ti olan sko­las­ti­sizm ve hü­ma­niz­min te­mel­le­ri­ni İs­lâm’ın kla­sik ça­ğın­da ara­yan ve iki me­de­ni­yet ara­sın­da­ki kül­tü­rel alış­ve­ri­şin iz­le­ri­ni sü­ren Ge­or­ge Mak­di­si, “Or­ta­çağ’da Yük­sek Öğ­re­tim”de med­re­se-üni­ver­si­te bağ­lan­tı­sı­nı in­ce­ler­ken, da­ha son­ra yaz­dı­ğı “Be­şe­rî Bi­lim­ler”de ise İs­lâm’da­ki edeb ile Rö­ne­sans dö­ne­mi hü­ma­niz­mi ara­sın­da­ki ir­ti­ba­tı ele alı­yor.

Her iki ha­re­ket de İs­lâm âle­mi­nin do­ğu­sun­da baş­la­mış, Irak’tan ba­tı­ya doğ­ru Su­ri­ye, Mı­sır, Ku­zey Af­ri­ka’nın ge­ri ka­lan böl­ge­le­ri, İs­pan­ya ve Si­cil­ya’ya ve ora­dan da Hı­ris­ti­yan Ba­tı’nın di­ğer kı­sım­la­rı­na ya­yıl­mış­tır. Bu iki ha­re­ket Hı­ris­ti­yan Ba­tı’ya aşa­ğı yu­ka­rı ay­nı za­man­lar­da, 11. yüz­yı­lın ikin­ci ya­rı­sın­da ulaş­mış­tır. Mak­di­si’ye gö­re, mev­cut de­lil­ler ağır­lık­lı ola­rak, her iki ha­re­ke­tin ya­ni sko­las­ti­sizm ve hü­ma­niz­min Hı­ris­ti­yan La­tin Ba­tı ta­ra­fın­dan İs­lâm’ın kla­sik ça­ğın­dan alın­dı­ğı yö­nün­de­dir.

Söz­ko­nu­su iki ha­re­ke­tin kök­le­ri­ni açık­la­ma­da, fark­lı bir cep­he­den ba­kan Mak­di­si’nin na­za­ri­ye­si, Av­ru­pa-mer­kez­ci mo­der­nist ba­kış açı­sı­na ve­ya “Ak­de­niz ru­hu” yak­la­şı­mı­na nis­bet­le ha­ki­ka­te da­ha ya­kın du­ru­yor.

Bu eser, her iki me­de­ni­ye­tin ta­ri­hî-kül­tü­rel kök­le­ri­ne ve ara­la­rın­da­ki kül­tü­rel iliş­ki­ye il­gi du­yan her­kes için önem ta­şı­yan tes­pit­ler ve yo­rum­lar içe­ri­yor.